W 2015 roku Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD), opracowało i wprowadziło w życie nowe zalecenia dotyczące żywienia zdrowych i urodzonych o czasie niemowląt, czyli dzieci do pierwszego roku życia, tym samym zastępując wcześniejszy schemat żywienia, opracowany przez Zespół Ekspertów powołanych przez Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pediatrii z 2007 roku. Głównym założeniem tej aktualizacji jest adaptacja do warunków polskich, z uwzględnieniem jakości i aktualności tych założeń. Kolejna aktualizacja nastąpi najpóźniej trzy lata po publikacji bieżącego schematu żywienia.
Dlaczego schemat żywienia niemowląt jest tak ważny?
Zdrowie i rozwój dziecka w każdym wieku jest bez wątpienia najważniejszą kwestią dla jego rodziców i opiekunów. W pierwszym roku życia zachodzą ogromne zmiany w organizmie, a ich prawidłowość i postęp jest uwarunkowany właściwym żywieniem we wczesnym okresie życia. Wywiera wpływ na rozwój fizyczny i psychiczny dziecka, pozwala osiągnąć genetycznie uwarunkowany potencjał wzrostu, w tym także poziom inteligencji, jak również może wpływać na zmniejszenie ryzyka wystąpienia niektórych chorób cywilizacyjnych, jak otyłość, cukrzyca typu drugiego, osteoporoza, miażdżyca, alergia czy nowotwory. Żywienie niemowlęcia rzutuje więc na jego rozwój w kolejnych etapach życia. O tym, że wytyczne żywieniowe dla niemowląt oraz ich uproszczona, schematyczna prezentacja są bardzo istotne i potrzebne, świadczą również wyniki badań ankietowych, w oparciu o które okazało się, że rodzice popełniają dużo błędów żywiąc swoje dzieci. Najczęściej występującymi były:
- zbyt duża liczba posiłków w ciągu dnia
- brak suplementacji witaminy D
- nieprawidłowe przygotowanie mieszanek
- zbyt duża podaż soków w diecie
Sekcja Żywieniowa Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, w opracowaniu nowych wytycznych brała pod uwagę szczegółowe zalecenia dotyczące zapotrzebowania na poszczególne składniki odżywcze w odniesieniu do wieku, opracowane w 2013 roku przez Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Authority, EFSA) jak również obowiązujące w Polsce od 2012 roku normy żywieniowe opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia.
Podstawowy cel żywienia niemowląt – karmienie piersią
Ustalono, że głównym celem, do którego należy dążyć, jest karmienie wyłącznie naturalne, mlekiem matki, przez pierwsze pół roku życia dziecka, ponieważ kobiecy pokarm w pełni zaspokaja zapotrzebowanie malca na wszystkie niezbędne składniki odżywcze, dzięki czemu zapewnia mu prawidłowy rozwój. W tym okresie nie podajemy też niemowlęciu innych płynów, jak woda, soki czy mieszanki – tylko mleko mamy. Nie określona została jednak górna granica wieku dziecka karmionego piersią – uznano, że matka może to robić tak długo, jak będzie chciała zarówno ona, jak i jej dziecko. Jednak po 6 miesiącu życia dziecka dieta musi być uzupełniana innymi produktami żywnościowymi.
Gdy karmienie jest sztuczne
zastępstwem dla matczynego pokarmu są różnego rodzaju substytuty – nazywane urzędowo produktami mlekozastępczymi. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego wyróżnia się tu:
preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko początkowe oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt, w tym tzw. mleko następne.
Oba typy mleka nazywa się potocznie mlekiem modyfikowanym czy mieszanką. Mleka modyfikowane początkowe są opracowane tak, że całkowicie zaspokajają zapotrzebowanie maluszka na wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Te, nazywane następnymi, są w znacznie mniejszym stopniu zmodyfikowane i dobrane ze względu na szerszą dietę dziecka w tym okresie życia.
Czym są mieszanki mleczne? Bazują one na białkach mleka krowiego, poddanego niezbędnym zmianom, ewentualnie z białka sojowego, a także na mocy Dyrektywy Komisji Europejskiej z 2013 r.- z mleka koziego. Oczywiście trzeba mieć na uwadze, że nie da się dokładnie odtworzyć składu mleka ludzkiego, ponieważ nie jest on stały i zależy od wielu czynników, jak dieta mamy czy nawet pora dnia.
Specjaliści podkreślają również jak ważne jest prawidłowe przygotowywanie mieszanki dla niemowląt, zgodnie z zaleceniami producenta, podanymi na opakowaniu. Podstawą jest przygotowanie świeżej porcji zawsze bezpośrednio przed podaniem oraz wyrzucenie niezużytej pozostałości. Nie zaleca się również przetrzymywania gotowych mieszanek w termosach lub podgrzewaczach do butelek – lepiej trzymać podgrzaną wodę w termosie i dodać do niej proszek z mieszanki bezpośrednio przed karmieniem.
Rozszerzanie diety, czyli kiedy i w jakiej kolejności wprowadzać produkty uzupełniające
Na temat kolejności wprowadzania poszczególnych produktów do diety dziecka oraz tego, w którym miesiącu jego życia to robić, toczą się niezliczone dyskusje i ciągle jest to kwestia sporna. Zgodnie z zaleceniami EFSA, wprowadzanie produktów uzupełniających należy rozpocząć po ukończeniu przez dziecko siedemnastego tygodnia życia, jednak nie później niż w dwudziestym szóstym tygodniu, ponieważ to w tym okresie u większości niemowlaków dojrzewa zdolność przyjmowania pokarmów stałych, powiązana ściśle z właśnie nabytą umiejętnością siedzenia z podparciem oraz z rozwojem umiejętności kontrolowania ruchów głowy, szyi i jedzenia z łyżeczki. A dlaczego w ogóle wprowadzamy do diety niemowlęcia produkty uzupełniające? Otóż wynika to z rosnącego zapotrzebowania na składniki odżywcze, których nie zaspokaja już samo mleko. W ten sposób niemowlę otrzymuje dodatkową energię, a także białko, żelazo, cynk oraz witaminy A, D i E. Jednocześnie takie stopniowe wprowadzanie do żywienia nowych pokarmów, przygotowuje dziecko do bardziej urozmaiconej diety w późniejszym okresie życia. Zatem celem rozszerzania diety niemowlęcia jest doprowadzenie do sytuacji, gdy pod koniec dwunastego miesiąca życia otrzymuje ono dwa lub trzy posiłki mleczne, a resztę posiłków stanowią inne pokarmy.
Okazuje się jednak, że kolejność wprowadzania nowych produktów nie ma aż takiego znaczenia, jakie się jej przypisuje. Ważniejsze jest to, aby nie wprowadzać kilku nowych rzeczy jednocześnie tylko robić to pojedynczo i do tego stopniowo, jeśli chodzi o ilość produktu, obserwując przy tym maluszka i jego reakcje. Na początek możemy podawać dziecku typowe produkty uzupełniające jak:
- kaszki ryżowe lub zbożowe
- warzywa – w pierwszej kolejności marchew
- owoce – banany, jabłka i gruszki
Bardzo ważną kwestią jest tu podział ról między rodzica a dziecko, ponieważ my decydujemy o tym co i kiedy zje dziecko, a samo dziecko decyduje ile zje. Jeśli jednak chcemy się oprzeć na wytycznych, to według Światowej Organizacji Zdrowia, dzieci, które są częściowo karmione piersią, powinny dostawać następujące ilości posiłków uzupełniających:
- w wieku 6-8 miesięcy – 2 lub 3
- w wieku 9-24 miesiące – 3 lub 4 posiłki uzupełniające i jedną lub dwie przekąski
Wszystko jednak zależy tak naprawdę od wartości energetycznej poszczególnych posiłków uzupełniających. W przypadku dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym, zaleca się podawanie czterech lub pięciu posiłków i maksymalnie dwóch przekąsek.
A co z glutenem i krowim mlekiem?
Gluten i wprowadzanie go do diety niemowlęcia zazwyczaj budzi dużo emocji u rodziców, którzy obawiają się, że ich pociecha może cierpieć na nietolerancję tego składnika pokarmowego. Zgodnie z wytycznymi z 2007 roku, nie należy glutenu wprowadzać do diety dziecka przed czwartym miesiącem życia, ani też nazbyt późno, czyli powyżej siódmego miesiąca. Sugeruje się też stopniowe wprowadzanie tej substancji do diety, w okresie gdy dziecko jest karmione piersią.
Natomiast w przypadku mleka krowiego, w oparciu o aktualne wytyczne z 2013 roku, nie może ono stanowić głównego napoju w pierwszym roku życia dziecka, a następnie nie powinno to być więcej niż 0,5 litra dziennie. Krowie mleko ma zbyt mało żelaza by zaspokoić zapotrzebowanie organizmu niemowlęcia na ten jakże ważny składnik diety. A poza tym, jeśli mleko krowie wprowadzone zostanie do diety zbyt wcześnie, obciąża mały organizm białkiem i produktami jego przemiany oraz solami mineralnymi, co prowadzi do przeciążenia nerek i zaburzenia podaży węglowodanów i tłuszczów. Do tego dochodzi jeszcze zagrożenie alergizacją.
Więcej o żywieniu dzieci na http://www.osesek.pl/podstawy-zywienia-dziecka/jadlospis-doskonaly/392-schemat-sztucznego-zywienia-niemowlat.html
